Χρόνια δημιουργικά

                                                             (φωτογραφία Νίκος Τσούλος)
 

   Το πρώτο πράγμα που κάνω κάθε μέρα μόλις μπω στο facebook, είναι να κοιτάξω τις ειδοποιήσεις γενεθλίων. Να μην ξεχάσω κανέναν, να ευχηθώ σε όλους, γιατί γνωρίζω πως η γενέθλια μέρα είναι ξεχωριστή για τον καθένα μας. Ιδιαίτερη. Γεμάτη συγκινήσεις, νοσταλγία, προβληματισμούς αλλά και χαρά.

   Χαρά κυρίως για την ωριμότητα που μας φέρνουν τα προστιθέμενα χρόνια και κάποιοι νομίζω καταλαβαίνουν πολύ καλά τι εννοώ. Όπως λένε, άλλωστε, οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, ωριμάζουν. Κι αυτή η ωρίμανση έχει τη χάρη της, τη γοητεία της, τη νοστιμιά της, σαν το κρασί ή το τυρί, που όσο παλαιότερο είναι, τόσο και γευστικότερο, τόσο και μεγαλώνει η αξία του.

   Χρόνια πολλά, λοιπόν, γιατί ξέρω πως αυτήν την ιδιαίτερη μέρα έχουμε ανάγκη να το ακούσουμε, από φίλους αλλά και γνωστούς, να νιώσουμε πως δεν μας ξεχνάνε.

   Χρόνια πολλά με υγεία κι ευτυχία, γιατί αυτά είναι τα δύο πρώτα, απαραίτητα συστατικά της συνταγής για μια καλή ζωή. Κι από κει και ύστερα, οι ευχές εναλλάσσονται, ανάλογα με το τι θεωρεί κανείς σημαντικό να έχει.

   «Χρόνια πολλά, με υγεία, ευτυχισμένα και δημιουργικά», έγραψα κι εγώ σε έναν γνωστό μου, ο οποίος είναι γνωστός καλλιτέχνης. Μαζί με τις ευχαριστίες του, μου απάντησε: «Αν είναι δημιουργικά, θα είναι οπωσδήποτε και ευτυχισμένα».

   Και με έκανε να χαμογελάσω με την αλήθεια του λόγου του.

   Το Βικιλεξικό γράφει για το ρήμα «δημιουργώ»: (μεταβατικό) παράγω κάτι από το μηδέν. (μεταβατικό) φτιάχνω κάτι καινούριο, είτε επειδή θα είναι χρήσιμο, είτε στο πλαίσιο μιας καλλιτεχνικής δραστηριότητας. (αμετάβατο) ασχολούμαι δημιουργικά με κάτι καινούριο, συνήθως ασχολούμενος με μια από τις καλές τέχνες, πχ «μην ενοχλείτε τον καλλιτέχνη, αυτή τη στιγμή δημιουργεί!».

   Καταλαβαίνουμε ότι δεν χρειάζεται να είναι κανείς καλλιτέχνης για να δημιουργήσει. Ή, για να το πω αλλιώς, όλοι μας είμαστε καλλιτέχνες της δικής μας προσωπικής ζωής. Γιατί συνεχώς δημιουργούμε, από τη μέρα που γεννιόμαστε μέχρι τη μέρα που θα πεθάνουμε – είναι στη φύση του ανθρώπου να δημιουργεί. Από μία μικροκατασκευή που θα φτιάξουμε για το σπίτι, μια ζωγραφιά μουτζουρώνοντας στο χαρτί την ώρα που μιλάμε ίσως στο τηλέφωνο, έως και τις αποφάσεις που παίρνουμε στη ζωή μας για τη ζωή μας, τις δραστηριότητές μας, τις συμμετοχές μας σε εθελοντικές, ανθρωπιστικές, σχολικές δράσεις κλπ.

   «Η ζωή η ίδια είναι ένα λεπτό στρώμα μπογιάς επάνω στον πλανήτη, και το πινέλο το κρατάμε εμείς», λέει ο Αμερικανός φιλόσοφος Daniel Dennett.

   Μάλιστα, όσο καλύτερα τα καταφέρνουμε (όσο καλό το αποτέλεσμα), τόσο μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση αποκτάμε (μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας) και βουτάμε στον επόμενο στόχο μας με μεγαλύτερη όρεξη και μεράκι. Με μεγαλύτερη δημιουργικότητα.

   Πόση ικανοποίηση, πόση χαρά μας φέρνει αυτό! Να ξέρουμε ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι! Νιώθουμε πιο γεμάτοι μέσα μας, πιο ευτυχισμένοι. Κι όταν οι προσπάθειές μας επιβραβεύονται, είτε από τον κόσμο είτε από την πορεία που μας δικαιώνει, νιώθουμε ακόμα πιο δυνατοί. Η χαρά της δημιουργίας, συνηθίζουμε να λέμε.

   Αντιθέτως, υπάρχουν και περιπτώσεις ανθρώπων που νιώθουν τη ζωή τους να βαλτώνει. Να μένει ίδια χωρίς πρόοδο, χωρίς μια πινελιά δημιουργικότητας. Πιθανό να το έχουμε πάθει όλοι λίγο – πολύ, σε κάποια περίοδο της ζωής μας. Ίσως σε στιγμές που κάναμε πράγματα που δεν μας γέμιζαν πραγματικά. Ο Αμερικανός ψυχολόγος Leshan Lawrence γράφει σε κάποιο βιβλίο του: «Η δυστυχία, σχεδόν πάντα, δείχνει ότι υπάρχει ένας δρόμος που δεν ακολουθήθηκε, ένα ταλέντο που δεν καλλιεργήθηκε, ένας εαυτός που δεν αναγνωρίστηκε».

   Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι η δημιουργική ζωή είναι κι αυτή μια τέχνη, που δεν την κατέχουν όλοι το ίδιο. Πιστεύω όμως ότι το κλειδί είναι να κάνουμε πράγματα που αγαπάμε και να ακολουθούμε το ένστικτό μας αλλά και την καρδιά μας.

   Τότε, τα χρόνια μας «Αν είναι δημιουργικά, θα είναι οπωσδήποτε και ευτυχισμένα».

(Δημοσιευμένο στην εφημερίδα Σαμιακόν Βήμα samiakonvima.blogspot.gr/ στις 18 Μαΐου 2015)

Ένα μεγάλο ευχαριστώ

                                                                  (φωτογραφία Νίκος Τσούλος)
       

   Μια ευχάριστη έκπληξη με περίμενε στο φύλλο του Σαμιακού Βήματος προ λίγων εβδομάδων: το κείμενο του φιλόλογου, κυρίου Θεόδωρου Σαρρηγιάννη, με τίτλο «Πινελιές ευαισθησίας – Ιωάννα Καστάνη. Μια φωνή τρυφερότητας, ανθρωπιάς κι ευαισθησίας», που αφορούσε τα γραπτά μου (ανέλυσε σημεία τους) αλλά κι εμένα την ίδια (σκιαγράφησε στοιχεία της προσωπικότητάς μου). Η συγκίνησή μου ήταν μεγάλη.

   Είναι πολύ σπουδαίο να μαθαίνω πως χαίρω εκτίμησης από έναν τόσο σημαντικό άνθρωπο, ο οποίος μάλιστα τυχαίνει να ήταν κάποτε και καθηγητής μου, κι αυτό δίνει στο γεγονός διπλή αξία και σε μένα διπλή χαρά.

   Με αφορμή αυτής της έκπληξης που μου επιφύλασσε, θα ήθελα να εκφράσω κι εγώ την εκτίμησή μου προς εκείνον. Τα αισθήματα είναι αμοιβαία και χαίρομαι ιδιαίτερα που μου δίνεται αυτή η ευκαιρία να το πω.

   Ο κύριος Θεόδωρος Σαρρηγιάννης υπήρξε ένας από τους φιλόλογους των μαθητικών μου χρόνων. Υποδειγματικός καθηγητής. Έμπαινε στην αίθουσα και ενέπνεε ένα αίσθημα σεβασμού. Από το παράστημά του, τις κινήσεις του, τα λόγια του. Εξαιρετικός και στο μάθημά του, υπομονετικός, με μεγάλη έννοια να περάσει τις γνώσεις του σε μας. Ρωτούσε και ξαναρωτούσε, αν κάτι δεν καταλάβαμε να μας το ξαναπεί, ακούραστα και με αμείωτο ενδιαφέρον. Ποτέ δεν προσέβαλε και ποτέ δεν έκανε κάποιον να αισθανθεί άσχημα, επειδή δεν ήξερε το μάθημα. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό για έναν μαθητή, να νιώσει ότι τον σέβονται, είναι ο μυστικός τρόπος για να τον κάνεις να ενδιαφερθεί περισσότερο για το μάθημα, ο σωστός τρόπος για να σε σεβαστεί με τη σειρά του.

   Η Maya Angelou, Αφροαμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας, έγραψε: «Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν».

   Θυμάμαι λοιπόν ένα περιστατικό, ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, για τα συναισθήματα που μου προκάλεσε. Στην τρίτη λυκείου ήμουν ταμίας της τάξης, οπότε με μεγάλο ζήλο αλλά και αγωνία συγκέντρωνα τα χρήματα που θα μας βοηθούσαν να πάμε στην πενταήμερη εκδρομή μας. Κι αν θυμάμαι καλά, ήταν η πρώτη φορά που εκλέχθηκα στο πενταμελές. Μια μέρα μπήκα στο γραφείο των καθηγητών για κάποιο λόγο. Μεταξύ άλλων βρισκόταν εκεί κι ο κύριος Σαρρηγιάννης, ο οποίος, μόλις με είδε, ήρθε κοντά μου, μου χτύπησε εγκάρδια τον ώμο κι απευθυνόμενος στους υπόλοιπους είπε: «Αν δεν ήταν η Καστάνη, δε θα πήγαινε εκδρομή η τρίτη». Και μετά σ’ εμένα: «Μπράβο».

   Φυσικά υπερέβαλλε. Όμως, εκείνα τα λόγια ήταν τόσο σημαντικά για μένα! Τόσο πολύτιμα! Ανεκτίμητης αξίας! Ειπώθηκαν με αγάπη, για ένα παιδί όχι ιδιαίτερα κοινωνικό, αντιθέτως εσωστρεφές, με αρκετές ανασφάλειες κι έλλειψη αυτοπεποίθησης, ίσως και παραπάνω του κανονικού. Η επιβράβευση αυτή λοιπόν ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσα να ακούσω, για την ψυχολογία μου, τον συναισθηματικό μου κόσμο, την αυτοπεποίθησή μου.

   «Αντιλαμβάνομαι πως κάποια γεγονότα στη ζωή μας, μας σημαδεύουν. Με διάφορους τρόπους. Αντιλαμβάνομαι όμως επίσης πως κάποια στέκονται αφορμή για να γνωρίσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, αναλύοντας τα συναισθήματα που νιώθουμε κάθε φορά αλλά και τις αντιδράσεις μας.» (Απόσπασμα από το βιβλίο Απρόσκλητος Επισκέπτης.) Το περιστατικό αυτό με τον καθηγητή μου, ήταν ένα από αυτά που σημάδεψαν τη ζωή μου, ένα από αυτά που με έβαλαν σε σκέψεις σχετικά με τον εαυτό μου, τις ικανότητές μου, που μου έδωσαν ώθηση να βάζω στόχους, να προσπαθώ περισσότερο, να γίνομαι ολοένα και καλύτερη.

   Μετά βεβαιότητας θα έλεγα ότι όσα έχω καταφέρει στη ζωή μου αλλά κι όσα με διαμόρφωσαν ως άτομο, τα οφείλω σε Ανθρώπους που με δίδαξαν σωστά, που έγιναν παράδειγμα προς μίμηση, που έσκυψαν πάνω μου με ευαισθησία, που μου έδωσαν αγάπη, που μου είπαν έναν καλό λόγο κάποτε. Ανθρώπους σαν τον κ. Θεόδωρο Σαρρηγιάννη.

   Τον οποίο και ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου.

(Δημοσιευμένο στην εφημερίδα Σαμιακόν Βήμα samiakonvima.blogspot.gr/ στις 11 Μαΐου 2015)

Κριτική

Η πιο γλυκιά λέξη

   «Μαμά…», ακούς σχεδόν κάθε πέντε λεπτά, σε ένα σπίτι όπου υπάρχει ένα άρρωστο παιδί.

   Κι όταν λέμε άρρωστο, μπορεί να εννοούμε ένα απλό κρυολόγημα, ένα συναχάκι, έναν πονόκοιλο από τις πολλές σοκολάτες λόγου χάριν, κάτι που ίσα – ίσα θα το κάνει να νιώσει αδιάθετο και θα το ρίξει στο κρεβάτι για μερικές ώρες ή αλλιώς τριήμερο σε περίπτωση ίωσης.

   «Μαμά…», λοιπόν, κι η μαμά τρέχει αλαφιασμένη στο δωμάτιο του παιδιού να δει τι γίνεται, γιατί αυτή η τόσο απελπισμένη κι αδύναμη φωνούλα την καλεί και πάλι, μήπως χειροτέρεψε, μήπως κάτι συνέβη;

   Τρέχει αλαφιασμένη λοιπόν, παρατώντας ό,τι κάνει εκείνη την ώρα. Ακόμα κι αν μαγειρεύει, απλώνει ρούχα ή βρίσκεται στην τουαλέτα. Κι αυτό, γιατί η κάθε μάνα έχει το εξής χαρακτηριστικό: όταν την έχουν ανάγκη, πραγματική ή πλασματική, εκείνη βιάζεται και τρέχει να εξυπηρετήσει τους πάντες, ειδικά αν πρόκειται για το παιδί της.

   Χρόνια προσπαθούσα να το εξηγήσω αυτό, πώς ένας ανέμελος άνθρωπος αλλάζει τόσο. Τελικά, έχω καταλήξει πως οφείλεται στο ένστικτο της μάνας, αυτό που δημιουργείται και διαμορφώνεται από τη γέννηση ενός παιδιού και μετά, το οποίο σιγά – σιγά αργότερα διοχετεύεται και σε άλλους τομείς της ζωής της. Ξέρετε, αυτό, το να κοιμάται τα βράδια (και επί σειρά ετών) με το ένα μάτι ανοιχτό και τα αυτιά ορθάνοιχτα, μην την χρειαστεί το βρέφος, μην θελήσει κάτι το παιδί, μην τυχόν ακούσει κλάμα ή έστω ψίθυρο, με αποτέλεσμα φυσικά την επόμενη μέρα να νιώθει εξαντλημένη αλλά να μην την νοιάζει καθόλου. Αυτό, που παρατηρεί προσεκτικά την κάθε του ανάσα, την κάθε του γκριμάτσα, την κάθε του κίνηση, κάνοντας δήθεν ότι ξεσκονίζει το σύνθετο ή μεταφέρει ένα βάζο, ή ακόμα κι όταν αυτό αγγελικά κοιμάται. Οι «κεραίες» της, με αυτήν την χρόνια εξάσκηση, εκπαιδεύονται και πιάνουν πολλά σήματα…

   Τόσο νοιάζεται για το παιδί της κι είναι πάντα «έσω έτοιμη», όπως οι πρόσκοποι, να το βοηθήσει. Δε θα την πειράξει όσες φορές κι αν ακούσει τη λέξη μαμά, πόσο μάλλον σε περίπτωση ασθενείας. Αυτός είναι ο ρόλος της, ή, έστω, ένας από τους ρόλους της. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι της αρέσει όταν τη χρειάζονται, της αρέσει να νιώθει χρήσιμη.

   «Μαμά…», ακούγεται, κι εκείνη τρέχει να δει τι συμβαίνει, τρέχει να πάει τσαγάκι, να πάει σουπίτσα, να κάνει εντριβές στην κοιλίτσα, να πει: «Μην ανησυχείς, η μανούλα είναι εδώ». Κι αυτή η αίσθηση, της μαμάς που είναι πάντα μα πάντα δίπλα μας, πόσο μας καθησυχάζει! Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσο μεγάλοι κι αν έχουμε γίνει πια! Ακόμα κι αν έχουμε γίνει κι εμείς γονείς.

   «Πόσο θα ήθελα να είχα κι εγώ τη μαμά μου κοντά όταν αρρωσταίνω», είπα μελαγχολικά στην κόρη μου μια μέρα που ήταν άρρωστη. Τη ζήλεψα πραγματικά. Ένιωσα σαν να χρειαζόμουν κι εγώ λίγη φροντίδα και στοργή, κι είναι λογικό να το νιώθουν αυτό οι μαμάδες πότε – πότε. Θεωρούνται δεδομένες, θεωρούνται ο βράχος της οικογένειας, ότι δεν αρρωσταίνουν ποτέ, αλλά μια στο τόσο χρειάζονται κι αυτές κάπου να ακουμπήσουν για λίγο… Και μάλιστα σε μια μαμά, τη δική τους μαμά, ακριβώς γιατί εκείνη είναι συνδεδεμένη με τις αρρώστιες των παιδικών τους χρόνων.

   «Πόσο θα ήθελα να είχα τη μαμά μου, να μου φέρει μια σουπίτσα», ξαναείπα εξασθενημένη, πριν λίγο καιρό που ήμουν άρρωστη. Τότε που άρχισα να συνειδητοποιώ πως δεν είναι κακό να κρεβατωνόμαστε πότε –  πότε κι εμείς οι μαμάδες. Πόσο να αντέξουμε πια;…

   Και φαίνεται πως ο Θεός άκουσε την επιθυμία μου και την τελευταία φορά που αρρώστησα βρέθηκα στο σπίτι της. Ξαπλωμένη, με πυρετό, άκουγα από το υπνοδωμάτιο τη φωνή της στην κουζίνα: «Γιώργο, να ετοιμάσουμε μια σούπα για το παιδί»…

   Κι ο επίσης αγαπημένος μπαμπάς να τη φέρνει σε λίγο...

(Δημοσιευμένο στην εφημερίδα Σαμιακόν Βήμα samiakonvima.blogspot.gr/ στις 4 Μαΐου 2015)

Παγκόσμιος Νόμος

   Ήτανε τις μέρες που συνέβη το τραγικό περιστατικό με τον Βαγγέλη, στα Ιωάννινα. Τις μέρες που όλοι δακρύσαμε με την άσχημη κατάληξή του, που όλοι θυμώσαμε με τα περιστατικά βίας, ψυχολογικής και σωματικής, που συμβαίνουν σε όλους τους χώρους και ειδικά στα σχολεία. Θρήνησε το πανελλήνιο, κι όχι μόνο. Ο Βαγγέλης έγινε το δικό μας παιδί. Το λεγόμενο μπούλινγκ (εκφοβισμός) έγινε σύμβολο αποτροπιασμού μας. (Για πόσο άραγε;…)

   Εκείνες τις ημέρες, και για αρκετές ημέρες μετά, σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, προβάλανε περιστατικά ψυχολογικής ή σωματικής βίας που συνέβησαν σε σχολεία, οικογένειες, φίλους, αγνώστους, στην καθημερινότητά μας, ακόμα και στην ίδια την τηλεόραση. Ένα τέτοιο περιστατικό μου τράβηξε την προσοχή. Το ρεπορτάζ έδειχνε σκηνές από μία εκπομπή ανεύρεσης ταλέντων στο εξωτερικό, όπου ένα ζευγάρι της κριτικής επιτροπής, θυμωμένο, πρόσβαλε ασύστολα τον υποψήφιο. Τον είπαν άχρηστο, άσχημο, αποτυχημένο μιμητή του συζύγου, κι άλλα που δεν τα θυμάμαι πια. Τον στόλιζαν τόσην ώρα και τόσο άσχημα, που ήμουν βέβαιη πως ο κακόμοιρος όχι μόνο θα ήθελε να ανοίξει η γη να τον καταπιεί (ειδικά επειδή αυτήν την εκπομπή θα την παρακολουθούσε όλη η υφήλιος), αλλά θα κουβαλούσε και μια στραπατσαρισμένη προσωπικότητα για όλη του την υπόλοιπη ζωή.

   Τέτοιου είδους συμπεριφορές συναντάμε κι αλλού. Στο Βικιλεξικό, φασίστας είναι «(μεταφορικά) ο άνθρωπος με απολυταρχική και δεσποτική συμπεριφορά». Ενώ σύμφωνα με το ti-einai.gr, «…συνήθως επιβάλλεται και επιβάλλει αυτά που του ορίζει το φασιστικό σύστημα, ακόμα και με τη βία, καθώς επίσης και με μία σειρά πράξεων που παραβιάζουν τα δικαιώματα των πολιτών (πχ ρατσισμός, περιορισμός ελευθερίας λόγου, κλπ). Επίσης, μπορεί να μην ανήκει σε κάποια τέτοια σχετική πολιτική παράταξη, όμως η ιδεολογία που ακολουθεί να έχει τέτοια χαρακτηριστικά απέναντι σε άλλους ανθρώπους».

   Μια πολύ καλή μου φίλη, σε συζήτηση για τα σημεία των καιρών και διάφορα άλλα που συνηθίζουμε να αναλύουμε φιλοσοφώντας, αναφέρθηκε σε τοξικές συμπεριφορές. Το βρήκα πολύ εύστοχο. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα μεταξύ άλλων: α) Η «τοξικότητα» δεν αναφέρεται στο σύνολο της προσωπικότητας ενός ανθρώπου αλλά σε στοιχεία της συμπεριφοράς του (καλό αυτό, γιατί επιδέχεται βελτίωση), μεταξύ των οποίων είναι η αδυναμία διαχείρισης συναισθημάτων και οι συνεχείς εκρήξεις θυμού… β) Έρευνα του Πανεπιστημίου του Λος Άντζελες έδειξε ότι οι «τοξικοί» άνθρωποι βλάπτουν σοβαρά την υγεία μας, ανεβάζοντας τις φλεγμονώδεις πρωτεΐνες στον οργανισμό μας, οι οποίες έχουν ενοχοποιηθεί για την κατάθλιψη, τις καρδιοπάθειες, ακόμη και για διάφορες μορφές καρκίνου.

   Τα όρια μεταξύ κάποιων ακραίων συμπεριφορών είναι πολύ λεπτά κι όπως κι αν τις ονομάσει κανείς, ακόμα και με τα απλά κι… αναίμακτα «ασεβής, απρεπής, αγενής, ανάρμοστος κλπ», είναι κατά παγκόσμια ομολογία απαράδεκτες και παράδειγμα προς αποφυγήν.

   Αποφυγή και των ανθρώπων που υιοθετούν τέτοιες συμπεριφορές. Αποφυγή τους από τους ευαίσθητους, σαν τον Βαγγέλη, ανθρώπους της κοινωνίας μας. Αποφυγή τους και από όσους έχουν επιλέξει ένα διαφορετικό μονοπάτι στη ζωή τους, μια διαφορετική στάση ζωής. Από τη μία, γιατί κινδυνεύουμε να παρασυρθούμε και να αλλοιώσουμε κι εμείς τους καλούς μας τρόπους, είτε πρόκειται για ένα άτομο που θα συναναστραφούμε, ή περισσότερα (επιβαρύνεται με το φαινόμενο της ψυχολογίας της μάζας). Από την άλλη, γιατί πολύ απλά δεν μας ταιριάζουν. Οι ψυχολόγοι άλλωστε συστήνουν την αποφυγή των τοξικών σχέσεων, που μας εξουθενώνουν, και αντικατάστασή τους με ωφέλιμες και υγιείς σχέσεις. Από μακριά κι αγαπημένοι, λοιπόν, που λέει ο λαός μας.

   Θυμάμαι τους γονείς μου, που μου έλεγαν όταν ήμουν μικρή: «Ποτέ μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θα ήθελες να σου κάνουν». Και φυσικά μην ξεχνάμε τις συνέπειες. Αυτοί που κακοποίησαν τον Βαγγέλη διώκονται ποινικά. Το ζευγάρι της κριτικής επιτροπής απολύθηκε.

   Και μετά, τα λόγια του Εμμάνουελ Καντ: «Να ενεργείς με τέτοιο τρόπο, ώστε η αρχή στην οποία στηρίζεται η πράξη σου να μπορούσε να γίνει παγκόσμιος νόμος».

(Δημοσιευμένο στην εφημερίδα Σαμιακόν Βήμα samiakonvima.blogspot.gr/ στις 27 Απριλίου 2015)